Om ervoor te zorgen dat een vernieuwing in het onderwijs standhoudt, moet die vernieuwing aan een aantal voorwaarden voldoen. De belangrijkste voorwaarde voor zo’n verduurzaming is samenwerking in professionele netwerken, zowel binnen als buiten de school, waar kennis en ervaringen worden gedeeld.
Er is geen gebrek aan vernieuwing in het onderwijs. Maar hoe kunnen scholen ervoor zorgen dat die vernieuwingen beklijven, en ook niet beperkt blijven tot die ene klas waar het begon. Of tot dat ene vak of die ene school? Daarvoor zijn een aantal voorwaarden of condities essentieel, concluderen onderzoekers van de Universiteit van Amsterdam en NSO-CNA Leiderschapsacademie. “Het gaat niet om de resultaten van onderwijsvernieuwing, maar om het proces van verduurzaming ervan”, legt onderzoeker Femke Geijsel uit. “We hebben ons daarom beperkt tot kwalitatief onderzoek en niet gekeken naar effectstudies.”
Netwerken
De zogenoemde relationele condities zijn de belangrijkste voorwaarden voor duurzaam vernieuwen. “Je ziet bij veel vernieuwingsinitiatieven dat netwerken worden opgericht”, vertelt onderzoeker Virginie März. “Netwerken in de scholen, zoals docentontwerpteams of leergemeenschappen, en schoolexterne netwerken tussen scholen en om scholen heen met bijvoorbeeld externe begeleiders.”
Kennis delen
“Het werkt vooral goed als in dat netwerk ervaringen én kennis worden gedeeld”, vult Geijsel aan. Toch is samenwerking niet de heilige graal. Er zijn ook risico’s aan verbonden. Er kunnen eilanden van vernieuwing binnen de school ontstaan als zo’n ontwerpteam zijn ervaringen niet met anderen deelt. “Netwerken hebben ook een relationele taak naar buiten toe. Daar moet je niet mee wachten tot er een vernieuwingsresultaat is om over te vertellen. Er moet van begin af aan worden geïnvesteerd in ‘interactie en kennisdeling’ rondom een ontwerpteam.”
Andere voorwaarden
Goede samenwerking in netwerken kan bovendien de andere cruciale condities indirect versterken. Die andere voorwaarden zijn innovatie-specifieke, individuele, structurele en leiderschapscondities. Wat betreft de innovatie-specifieke condities is het belangrijk dat de vernieuwing een visie op het leren van leerlingen bevat, zegt Geijsel.
Regisserend leiderschap
De taak van de schoolleiding – de leiderschapscondities – vergelijkt März met het samenstellen van een voetbalteam. De leiding “moet zorgen voor de spelverdeling, zorgt ervoor dat leraren kunnen samenwerken (tijd en ruimte) en stimuleert kennisdeling. Maar hij of zij heeft ook oog voor linkjes tussen docenten. Als er bijvoorbeeld maar één aardrijkskundedocent is op een school, dan kan die gekoppeld worden aan een aardrijkskundedocent bij een andere school binnen de scholengroep.”
Bron: nro.nl, complete artikel
